‘मानकर' बाई

 'मानकर' बाई ?!

'जिया जले, जाँ जले, नैनों तले, धुआँ चले, धुआँ चले' या ओळींचं विडंबन मला करावसं वाटतं ते असं -'उल्का जले, (मेरी) जान जले नैनोंतले, धुआँ चले, धुआँ जले'. हे धाडस मी आजच्या 'महिला दिनानिमित्त' करू पाहत आहे. 

ऑपरेशनच्या आदल्या दिवशी उल्काला भेटायला उज्वला आली होती. मी पेपर वाचत निवांत बसलो होतो. अचानक 'माझ्या मानसिकशांततेत' भूकंप झाला. उल्का उज्वलाजवळ मनातील 'खंत' व्यक्त होती. अनाहत नाद आहत नादात रूपांतरित होत होता  - खंत शब्दबद्धहोत होती. अगदी स्पष्टपणे. उल्का माझ्या सुखनैव जीवनशैली वर 'जळते' हे समोर आलं. सांगत होती - 'मानकर सकाळी सहा वाजताउठून आठला परत येतो- सायकलिंग करून. मग स्वारी पेपरवाचनास जुंपते ते दहा पर्यंत. मग मार्केट ... एक बरं आहे त्याचा चहा तोकरून घेतो. अगं मला वेळच मिळत नाही. सकाळ पासून अडीच वाजेपर्यंत काम काम अन काम. पेपर अन व्हाटसअप मी दुपारी उघडते. पुरुषांचं बरं असतं .....' उज्वलाही संमतीदर्शक हो ला हो करत होती. मी गप्प बसून राहिलो. मी एक सहनशील पुरुष होतो यात मलाकाहीही दोष दिसला नाही. किती ते मानसिक अत्याचार? असो. 

ऑपरेशन झाल्यावर मात्र आमच्या भूमिका बदलल्या. मी 'ती' झालो अन ती 'मी' झालो. थोडक्यात उल्काला 'पूर्ण आराम' करायलासांगितला. हल्ली उल्काला चहा अंथरुणात मिळतो. पेपरची घडी तीच उघडते. अंथुरणात अथवा कट्ट्यावर बसून संपूर्ण वाचन (मनन?). मग नाश्ता ... दुपारचं ... मी मात्र जुंपलेला असतो. चहा, नाश्ता, रांधा वाढा, उष्टी काढा, धुणं ( भांड्याना बाई आहे अन पोळ्या'कोपऱ्यावरील जोशी काकूंकडून) यातंच दिवस निघून जातो. नव्या भूमिकेबद्दल मला आकस नाही. आवडीने करतो. पण माझ्या शर्तीवर( अटी व शर्ती लागू ) - मला 'नावं' ठेवायची नाही. खूप सूचना करायच्या नाही. मुख्य म्हंजे 'स्वच्छतेचा बाऊ करायचा नाही'. हे सगळंकेवळ (रशिया-युक्रेन सरहद्दीवर) शांतता नांदावी म्हणून. 

घराची 'पूर्ण' जबाबदारी घेतल्यावर माझ्या लक्षात आलं की 'घरकाम खूप काही अवघड नसतं'. त्यातही मज्जा आहे. स्त्री अन पुरुषजन्मतः एकच असतात. हि कुटुंब व्यवस्था आणि समाज त्यांना लिंगावरून स्त्री किंवा पुरुष करतो - तसं घडवतो. नीट पहा आपल्याकुटुंबाकडे. आणि मग आपण 'महिला दिनी' समानता कशी नाही यावर एक दिवस नुसती चर्चा करतो. 

पण या 'घोळाबाबत' सिमोन द बोउआर

स्त्रीवादी फ्रेंच लेखिका व चिंतक एका ठिकाणी म्हणते ' but the girl 👧, since her childhood, has looked to the male for fulfillment and escape; he is a liberator; he is rich and powerful; he holds the key to her happiness; he is Prince Charming…..’ आता उल्काचं अन माझं लग्न झालं तर तिने (आणि मी) समजून घ्यावं कि ‘marriage is a destiny traditionally offered to woman by Society’. थोडं गप्पं बसावं. खंत हि व्यर्थ आहे. फ्राईडनं ( Sigmund Freud) तर कळस केला - तो म्हणतो'नवरा हा अनेकदा ज्या माणसावर आपण प्रेम केलेलं असतं त्याच्या बदल्यात मिळालेला पुरुष असतो'. सगळंच भन्नाट. असो. 

आमच्या घरी सध्यातरी 'समानता' नांदत आहे. माझ्यावर पैसे कमावण्याचा ताण नसल्याने मी स्वैर वागू शकतो. सोमवारी उल्कालासांगणार आहे 'ते जरा शेअर मार्केटमधील सौदे बघ. मी भाजी फोडणीला टाकतो'. बघू काय होतं ते !

आमच्यात प्रत्येकाला स्वतःचा असा एक 'अवकाश' आहे. ती मुक्तपणे कविता करत असते. स्त्री अत्याचारावर सुद्धा लिहीत असते. तीमुक्त आहे. तिनेच मुक्तता मिळवलेली आहे. एका दृष्टीने हे बरं आहे 'कारण मीही हळू हळू मुक्त होत आहे'. समानता हवी आहे ना तर'पूरक' जगू, पण परस्परवलंबित्व नको. 

आमच्या नव्या बदलेल्या भूमिका किती दिवस चालतील माहित नाही. एकदा का उल्का बेड वरून खाली आली कि ... माझ्या नव्याभूमिकेत 'लुडबुड' ... मग मी सांगणार .... आजपासून तुझा चहा तू तयार करायचा. आणि पेपरची घडी मी मोडणार. 

नाहीतर माझी अवस्था ' मेघा छाए आधी रात

बैरन बन गई निंदिया, बता दे मैं क्या करूँ 

मेघा छाए आधी रात...'