आईला-दुःख-दाखवले !?

मागच्या आठवड्यात मी आईला अन मावशीला घेऊन भालेकर कुटुंबीयांकडे गेलो होतो. काकांची तब्बेत हल्ली बरी नाही म्हणून भेट. काकांचा हा तिसरा हार्ट अटॅक - खाऊन आणि पिऊन मजा केली म्हणून ऐंशीवा वाढदिवस साजरा करू शकलो म्हणे. खरं ते सांगत होते. गेल्या साठ वर्षांपासून भालेकर आणि मानकर कुटुंब स्नेहात अडकलेले आहेत. भालेकर कुटुंबाने तर माझं जणूकाही पालकत्व स्वीकारलंहोतं - सर्व प्रकारच्या संस्कारासाठी - मटण मासे कसे खावे या पासून अभ्यास कसा करावा इथंपर्यन्त. रविकाकांचे वडील, बाळकृष्णभालेकर, १९६५-७० च्या दरम्यान एल आई सि चे डिव्हिजनल मॅनेजर होते. बहुदा ही पोस्ट मोठी असावी कारण तेंव्हा लॉन्ग टेनिस खेळणंआणि फियाट बाळगणं हे सोप्पं नव्हतं. त्यांचा यूरोपियन रुबाब (गोरे गोमटे असल्याने) आणि मृदू हास्य माझ्या कायम लक्षात आहे. आमच्या स्मरण रंजनाच्या गप्पा खूप रंगल्या. माझी आई हिरहिरीने गप्पात भाग घेत होती. भूतकाळ संपल्यावर गप्पांचा ताबा मी घेतला. शेअर मार्केट गॉसिप संपल्यावर 'म्हातारपण आणि वृद्धाश्रम' याविषयी चर्चा सुरु झाली. परांजपे यांच्या पुणे येथील 'अथश्री' यावृद्धांसाठी स्टुडिओ अपार्टमेंटची मी माहिती दिली. नासिक येथील सहारा नामक वृद्धाश्रमात मी दोनदा भेट दिली तेव्हाच्या काही'नियतीच्या क्रूरकथा' सांगितल्या. आपलं कोणी काळजी घेणारं नसेल तर जीवन कसं 'भयदायक' होतं हे ऐकून सर्वांचं काळीज हललंहोतं. परं दुःखं शीतल असतं आणि 'करणमीमांसेला' तत्पर असतं. माझी आई (वय ८२) या सर्व 'गोष्टी' कान देऊन ऐकत होती - बोलतनव्हती. चहापाणी झाल्यावर आम्हीं घराकडे निघालो. 

गाडीत तशी शांतता होती. पावसाची भुरभुर सुरु झाली होती. आईने अचानक प्रश्न केला - अनिल आम्हांला त्या वृद्धाश्रमात नेशील कारे? 

मी तत्काळ 'हो किंवा नाही' असं काही उत्तर दिलं नाही. 'बघू नंतर' असं म्हणालो कारण माणूस भावनावश झाला की करतो असा विचार. नंतर विषय सोडून देतो. 

पण तिने परवा हाच प्रश्न परत विचारला - कधी जायचं? मी म्हणालो - शनिवारी जाऊ. या वेळी मला तिला टाळायचं नव्हतं. तीकमालीची अध्यात्मिक आहे. दुःख सोसण्याची ताकद प्रचंड आहे. तिची काळजी तिचे पणतू सुद्धा घेतात म्हणून ती कायम आनंदातअसते. 

आज शनिवार असल्याने मी आईला आणि मावशीला 'सहारा केअर सेंटर' मध्ये घेऊन आलो. डॉक्टर सूर्यवंशी हे युनिट चालवतात. त्यांनाआई आणि मावशी भेटायाला आल्या याचं खूप अप्रूप आणि आनंद वाटला. सध्या येथे २३ महिला/पुरुष आणि दोन मुलं राहतात. डॉक्टरांनी प्रत्येकाची ओळख करून दिली. कोणत्या परिस्थितीमुळे आज ते इथे आहे हे सांगितलं. प्रत्येकाची कथा आम्हांस शॉक देतहोती, चटका देऊन जात होती. मन सुन्न करणाऱ्या गोष्टी आम्ही ऐकत होतो. आमच्या सहनशीलतेची बुरुज ढासळत होते पण तरीहीआम्ही वरकरणी हसत होतो - त्यांना बरं वाटावं म्हणून. नियती 'तालिबानी' पद्धतीने कीती भयानक अत्याचार करू शकते हे आम्हीं बघतहोतो. कोणत्याही परिस्थितीला माणसाचा स्व-भाव कारणीभूत असतो असं वाटून गेले. ज्यांच्यापाशी सर्व काही ( पैसे /नातेवाईक ) असेही लोक येथे आहे. शिकलेले सावरलेले आणि जीवनाच्या परीक्षेत नापास झालेले सर्व या छताखाली राहत आहे. नियती 'निरपेक्ष' आहे. गप्पा मारतांना एक उमगलं - हे सर्व तर्काच्या बाहेर आहे. 'माझं काय चुकलं ?' असा प्रश्न 'आतल्यांचा' आणि 'बाहेरच्यांचा' आहे. प्रत्येकजण 'बरोबर' असल्याची परिणीती आम्हीं याची देहा .... डॉक्टर किती मोठी सेवा करत आहे याचा अंदाज आला. सहा वाजतावृद्धाश्रमात आरती असते. आजची आरती माझ्या आईच्या आणि मावशीच्या हस्ते झाली - तसा रिवाज आहे म्हणे. आम्ही नेलेल्या खाद्यवस्तूंचा 'प्रसाद' दाखवला. आईने अन मावशीने काही भजने म्हटली. घटकाभर का होईना, वातावरण बदललं होतं. बाप्पा आहे कि नाहीमाहित नाही - पण बापाच्या / बाप्पांच्या आरतीत ताकद आहे. 'तू सुखं कर्ता, तू दुःख हर्ता' या शब्दात जादू आहे. असहाय्य आणि हतबललोकांना 'शब्दांचा'आधार. आई अन मावशीने गप्पा मारल्याने प्रत्येकाला आनंद वाटला. 

निघतांना 'परत या' असं प्रत्येक जण म्हणाला. गणपतीत आरती असते तेंव्हा या असंही सांगितलं. आई पण म्हणाली - 'मी माझ्या भजनीमंडळास नक्की घेऊन येते'. नंतर आम्ही निरोप घेतला. मी थोडंसं वास्तववादी चित्रीकरण तुमच्याकरिता केलं. 

घरी परत येतांना गाडीत शांतता होती. मी समाधानी होतो कारण आईला दुःखं बघायचं होतं ते दाखवलं. आपण कीती सुखी आहोत हेमोजायचे असेल तर दुसऱ्याच्या दुःखाकडे बघावं. पाप आणि पुण्य मी मानत नाही तरीही विचार आला - काय पाप केलं असेल यालोकांनी कि जेणेकरून 'नरकयातना' भोगत आहे हे सर्व तेवीस ...

गाडी घराजवळ थांबली. पण विचार थांबेना. मी परत जाईन वृद्धाश्रमात - केवळ त्यांना बरं वाटतंय म्हणून. छोटया छोटया गोष्टी मोठाआनंद देत असतील तर ....दुःखाला भेटायला गेलो आम्हीं ... पण आनंद घेऊन आलो ... आनंद देऊन आलो. 

आम्हीं बिघडलो तुम्हीं बी 'घडाना'. जाणिवा समृद्ध करायच्या असतील तर जवळच्या वृध्दाश्रमास भेट द्या. तुम्हीं दुसऱ्यास आनंद देण्याससक्षम आहात हे नक्की. 

तळहातावरच्या रेषा कीती धूर्त असतात. आपल्या मुठीत असतात पण आपल्या ताब्यात नसतात - एक चोरलेला पण सत्य विचार. 

#backpacking_mankar

#mankarrang